Evan Wszechmogący (2007)

"Zbuduj sobie arkę z drzewa żywicznego. Zrób komory w arce, powlecz ją wewnątrz i zewnątrz smołą." - Genesis 6:14

Cztery lata po premierze Bruce’a Wszechmogącego (Bruce Almighty), sprawy duchowe ciągle intrygowały Toma Shadyaca. „Zawsze uważałem, że zabawnie będzie realizować raczej kolejne rozdziały boskiej serii niż po prostu sequel filmu Bruce Almighty,” twierdzi reżyser.

Podczas gdy Bruce Wszechmogący (Bruce Almighty) zajmował się źródłami pochodzenia prawdziwej mocy, ten film o boskiej interwencji próbuje odpowiedzieć na następujące pytanie - ile możemy poświęcić goniąc za szczęściem.

Poszukiwanie aktora, który odznaczałby się talentem komediowym okazało się prostsze, niż można się było tego spodziewać. 40-letni prawiczek, który zresztą wziął już udział w filmie Bruce Wszechmogący (Bruce Almighty) zdawał się być odpowiedzią na ich pytania.

Niewielka rola Steve’a Carella jako nemezis Bruce’a Nolana była idealna na potrzeby kolejnego rozdziału. Nagrodzony Złotym Globem za rolę kierownika Michaela Scotta w serii NBC The Office, aktor może się bowiem poszczycić olbrzymim talentem komediowym. Realizatorzy byli pod wrażeniem jego możliwości.

Mając już na pokładzie głównego bohatera, nadszedł czas, aby przekonać się czy jedyna osoba, która może ponownie stać się ekranowym Bogiem – zdobywca Oskara® Morgan Freeman jest zainteresowany podjęciem wyzwania.

Okazało się, że dla Freemana, decyzja o ponownym zagraniu danej roli ma wiele wspólnego z reżyserem. „Tom lubi to co robi, a tacy ludzie potrafią naprawdę czynić cuda. Jesteśmy w stanie porozumieć się na wielu płaszczyznach”.

Mając zapewniony udział Carella i Freemana oraz świetny scenariusz autorstwa Steve’a Oedekerka – częstego współpracownika Shadyaca (Ace Ventura: Psi detektyw, Kłamca kłamca) – filmowcy byli na dobrej drodze do stworzenia magii, podobnej do tej, która sprawiła, że film Bruce Wszechmogący (Bruce Almighty) stał się światowym przebojem. Tym razem potrzebowali dodatkowo arki pełnej zwierząt.

Zgodnie z Księgą Rodzaju, stworzenia boskie instynktownie skupiały się w parach wokół Noego. Filmowcy na planie Evana Wszechmogącego musieli jednak zwrócić się do doświadczonego koordynatora ds. zwierząt Marka Forbesa, którego zadaniem była selekcja, opieka i szkolenie ponad 177 różnych gatunków zwierząt sprowadzonych z całego kraju. Już od pierwszego spotkania z ekipą, Forbes dokładnie wiedział, że w wypełnienie po brzegi arki Evana będzie musiał włożyć dużo więcej wysiłku niż w przypadku nawet takiego filmu jak Dr. Dolittle 2.

Forbes zgromadził imponujące zoo, w którym znajdowały się m.in. lwy, tygrysy, pelikany, gepardy, żyrafy, słonie, zebry, renifery, wielbłądy, koty, jeżozwierze, bawoły, psy i węże. Całą tą menażerią opiekowali się także podczas zdjęć przedstawiciele Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami.

Bardzo ważne było dla filmowców utrzymanie filmowej opowieści w duchu biblijnych rozdziałów dotyczących Noego i jego arki. Dlatego też Shadyac chciał, żeby zwierzęta pomagały budować arkę naturalnymi narzędziami, w które wyposażył je Bóg (np. słoń mógł „podać” Evanowi kawałek drewna trąbą, a kruk przynieść mu gwóźdź w dziobie). Przy czym w żaden sposób nie chodziło tutaj o powszechnie stosowane gagi typu gadające szympansy czy wywracające oczami papugi.

Mając do czynienia z tak wielką liczbą różnych gatunków zwierząt, które miały pojawić się razem na ekranie, Forbes i jego zespół musieli się upewnić, że podjęte zostały wszystkie środki bezpieczeństwa – szczególnie w sytuacjach, kiedy na planie miały zagrać razem drapieżnik i ofiara. „Nie mogłem po prostu wprowadzić na plan wilka i owcę,” mówi. „Dlatego też filmowaliśmy te zwierzęta oddzielnie, aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno im jak i ekipie.

Mając do dyspozycji tak świetnych aktorów pierwszoplanowych, realizatorzy musieli zadbać o to, aby pozostali członkowie obsady z łatwością mogli dorównać im kroku. Aktorka Lauren Graham dołączyła do obsady jako wyjątkowo cierpliwa żona Evana. Filmowcy byli pod wrażeniem, kiedy aktorka, którą Shadyac uważa za „jedną z najbardziej utalentowanych współczesnych telewizyjnych aktorek komediowych,” zgodziła się zostać lepszą połową małżeństwa Baxterów.

Graham, która zagrała obok Carella większość scen, lubiła obserwować komika przy pracy. „Carell jest błyskotliwy i spontaniczny, co sprawia, że przez cały czas jest się zaangażowanym w to co robi”.

John Michael Higgins obsadzony w roli Marty’ego, szefa zespołu Evana, z niecierpliwością czekał na możliwość zagrania w filmie, w którym krzyżowałoby się kilka gatunków – biblijna epopeja, komedia familijna i pełna efektów specjalnych ekstrawaganza. „Evan Wszechmogący jest niezwykłą mieszanką gatunków, ale aby uzyskać dobrą komedię potrzebna jest odpowiednio dobra historia,” mówi aktor. „Biblijny wątek arki Noego jest idealny. Posiada w sobie wszystko czego potrzeba – jest ludzki, epicki i posiada morał.”

Nastawiona optymistycznie w stosunku do projektu, pochodząca z Wirginii Wanda Sykes nie była zbytnio wstrząśnięta perspektywą nadchodzącej walki z pogodą. Aktorka wiedziała, że lata w jej rodzinnym stanie są gorące i parne, a praca na planie może okazać się trudna ze względu na warunki pogodowe.

Sykes spotkała się z reżyserem i natychmiast porwał ją jego entuzjazm. „To świetny facet,” mówi. „W jego oczach widać pasję, którą wkłada we wszystko, co robi. Był tak podekscytowany tym projektem, że wyszłam ze spotkania myśląc ‘Tak! Wsiadajmy na arkę, będzie dobra zabawa.’”

Kolejnym aktorem był Jonah Hill, który wcielił się w postać stażysty Eugene. Tak, jak reszta aktorów, Hill był pod olbrzymim wrażeniem arki. „To największa rzecz, jaką kiedykolwiek widziałem, pełna słoni, żyraf… Totalne szaleństwo.”

Nominowany do Oskara®, John Goodman został obsadzony jako kongresman Long. Dla aktora, utrzymanie stoickiej miny na planie było lekcją samokontroli. „Trudno było się powstrzymać od śmiechu; Steve jest tak cholernie zabawny,” wspomina aktor.

Mając już na planie pełną obsadę i ekipę realizacyjną, kolejnym wyzwaniem przed jakim stanęli producenci było, proste wydawałoby się, zadanie zbudowania arki wg biblijnych zaleceń – należało upewnić się, że to co powstanie wstrząśnie każdym, kto zobaczy statek. Arka miała zostać wypełniona po brzegi tysiącami komputerowo wygenerowanych zwierząt, a celem samej produkcji było także nie pozostawienie śladów w środowisku naturalnym. Proste…

Podczas wczesnego etapu prac nad scenariuszem, Shadyac wspólnie ze scenarzystą szczegółowo określili wygląd arki, ale nawet wtedy nie przypuszczali, że ich wizja będzie podstawą jednego z najefektowniejszych elementów scenografii filmu. Konstrukcja arki okazała się być jednym z największych wyzwań ekipy realizacyjnej.

Zaprojektowanie i skonstruowanie arki było zadaniem zajmującej się scenografią Lindy DeScenna. Wspólnie z zespołem budowy dekoracji składającym się z kilkuset osób, DeScenna świetnie wywiązała się nie tylko z procesu skonstruowania arki, ale także wykonała to zgodnie ze ściśle określonym napiętym harmonogramem zdjęć.

Ekipa rozpoczęła przygotowania do budowy arki w styczniu 2006 roku w miasteczku Crozet w Wirginii. Zaczynając od wyłożenia betonowego fundamentu poprzez skonstruowanie ośmiu dwutonowych żeber, belek wspierających, kilu – struktury bazowej biegnącej przez całą długość arki – i łuku arki, cały zespół pracował non stop, aby wszystkie elementy były gotowe na rozpoczęcie zdjęć na początku kwietnia 2006 roku. Ostateczne wykonanie arki oparto na oryginalnym biblijnym projekcie.

Znalezienie odpowiedniej lokacji okazało się być zbiegiem okoliczności. Luksusowe osiedle (w budowie) znajdujące się w zachwycającym parku Shenandoah miało stanowić miejsce spoczywania arki, a także kilku domów, na które składało się zamieszkiwane przez Baxterów przedmieście fikcyjnego miasteczka Huntsville.

Dodatkowym wyzwaniem w procesie pracy w plenerze była bardzo subtelna równowaga między harmonogramem budowy i zdjęć, który musiał podlegać prawom nieprzewidywalnej pogody w Wirginii.

Kiedy ekipa realizacyjna przybyła do Wirginii, na miejscu, gotowe do konstrukcji arki znajdowały się już wszystkie jej elementy, które miały zostać złożone jak olbrzymia trójwymiarowa układanka. W jej działaniach wspierał DeScennę, zajmujący się efektami specjalnymi Dan Sudick, który pracował głównie nad elementami struktury arki.

Chociaż arka – jej końcowe wymiary to 24 m szerokości, 18 m wysokości i 82 m długości (ostatecznie cyfrowo wydłużono arkę do 135 m – długość biblijnej arki Noego) – była najważniejszym elementem planu filmowego w Wirginii, dom rodziny Baxterów i sąsiadujące z nim trzy domy zostały skonstruowane przez pion scenograficzny na placu, na którym powstawało luksusowe osiedle. Często w trakcie zdjęć trudno było rozróżnić, gdzie kończy się praca DeScenny, a zaczyna prawdziwe przedmieście – szczególnie dla tysięcy ludzi, którzy przyjeżdżali na weekendowe wycieczki podziwiać miejscowe cuda i często nie zdając sobie sprawy z tego, że znajdują się na planie filmowym do momentu, w którym zauważali na jednym ze wzgórz olbrzymi statek.

Ekipa powróciła do Los Angeles późną wiosną 2006 roku, aby dokończyć zdjęcia w halach Universal Pictures. Podczas, gdy realizowano zdjęcia w Los Angeles w Wirginii rozbierano arkę i zrobiono to w zadziwiająco szybkim czasie jednego tygodnia. Usunięcie betonowych fundamentów zajęło jednak kolejny tydzień. Ostatecznie po miesiącach zdjęć nic nie zostało z arki i setek zwierząt i ludzi, którzy przy niej pracowali.

Tworzenie wody

Efektami wizualnymi w filmie Evan Wszechmogący zajął się doświadczony Douglas Smith (Gwiezdne wojny, Star Trek: The Motion, Dzień niepodległości). „Ten projekt był wyjątkowo ambitnym zadaniem… i olbrzymim technicznym wyzwaniem. Potop i komputerowo wygenerowane zwierzęta musiały być jak najbardziej wiarygodne na ekranie. Zresztą bardzo podobała mi się możliwość ponownego opowiedzenia historii arki Noego”.

Wykreowaniem na ekranie zjawiska powodzi, która jest bohaterem zapierającego dech w piersiach finału filmu zajął się gigant efektów wizualnych firma Industrial Light & Magic (ILM). Zespołowi 80 osób zajęło ponad rok przygotowanie ujęć wody na potrzeby filmu.

Wg specjalisty z ILM, Billa George’a trzy etapy zdecydowały o tym, że podróż Evana, jego sąsiadów i zwierząt w arce była tak realistyczna, jak to tylko możliwe. „Stworzenie wody jest bardzo długim procesem, który wymaga artyzmu i wysokiego poziomu umiejętności technicznych,” mówi George. „Kiedy nakręciliśmy już planszę tła, należało przygotować pasujący do tego ruch – polegało to na odtworzeniu ruchu kamery w komputerze – i scena, nad którą pracowaliśmy była gotowa.”

Swoją rolę odegrały tutaj także miniatury. Podczas gdy technologia cyfrowa pozwalała na kontrolę każdej kropli wody, nieprzewidywalność tradycyjnych ujęć dodawała niezwykłych emocji.

Same ujęcia miniatur arki, drzew, samochodów itp. były kręcone przez trzy miesiące. Na przykład w scenie, w której buldożer zostaje uderzony ogromną falą, wykorzystano miniaturę zamiast tworzonego przez komputer pojazdu. Cyfrowe i tradycyjne ujęcia zostały połączone ze sobą w taki sposób, aby olbrzymia arka tak bardzo realnie, jak to tylko możliwe przemieszczała się po wodzie, której fale rozbijały się o burtę.

Pióra i futra

Miliardy kropel wody nie były jedynym zadaniem zespołu efektów specjalnych pracujących nad filmem Evan Wszechmogący. Podczas, gdy prawdziwe zwierzęta zachowywały się stosunkowo dobrze na planie, należało jeszcze przygotować mnóstwo stworzeń komputerowych, po to aby nadać filmowi odpowiedniej głębi i wymiaru, jakiego wymagała biblijna opowieść. Za pomnożenie zwierząt w cyfrowym świecie – dwa razy dwa razy dwa – odpowiedzialna była zajmująca się efektami specjalnymi firma Rhythm & Hues Studios.

Specjaliści stworzyli 300 par zwierząt, aby pomóc wypełnić po brzegi arkę Evana oraz 15 par zwierząt na potrzeby bliskich, szczegółowych ujęć. Chociaż na arce Noego znajdowały się po dwa osobniki każdego gatunku, konieczne było zduplikowanie niektórych zwierząt, aby każda para była reprezentowana w tle. Rezultatem tego było wykreowanie większej liczby cyfrowych zwierząt niż w jakimkolwiek wcześniejszym filmie.

Dla każdego ujęcia, w którym Evan i jego rodzina znajdują się wśród zwierząt, pion operatorski złożony z ponad 40 osób potrzebował trzech dodatkowych dni zdjęciowych, aby utrwalić zwierzęta na błękitnym ekranie. Następnie były one po kolei montowane w sceny z aktorami, co zajmowało całe miesiące.

Realizacja sceny, w której widzimy wchodzące na arkę zwierzęta, okazała się być jedną z najtrudniejszych. Początkowo, członkowie ekipy mieli nadzieję, że żywe zwierzęta będą chodzić z treserami po otwartej przestrzeni w Wirginii, następnie treserzy zostaną wycięci, a w ich miejsce wmontowane cyfrowe zwierzęta. Okazało się to jednak niemożliwe w przypadku tak wielkiej liczby zwierząt i należało cało scenę wygenerować w sposób cyfrowy.

Jednymi z najtrudniejszych do komputerowego wykreowania przedstawicieli fauny były ptaki – szczególnie mewy, które miały lecieć po określonym torze – a także zwierzęta, których futra miały kontakt z wodą (np. niedźwiedzie polarne). W trakcie finałowej podróży arką, bardzo niewiele prawdziwych zwierząt mogło być postawionych na ruchomej platformie umieszczonej przed niebieskim ekranem, aby pokazać ich reakcje na kołyszącą się na wodzie arkę. Ponownie konieczne było użycie efektów komputerowych. Animatorzy dzięki swoim narzędziom pokazali realistyczne reakcje zwierząt na uderzenie arki przez gigantyczną falę, a efekty cyfrowe pozwoliły na uzyskanie odpowiedniego ich ruchu.

Od samego początku realizatorzy zdawali sobie sprawę z tego, że sprawa ochrony środowiska jest wyjątkowo ważna w przypadku filmu podejmującego temat biblijnej arki. Współpracując z Funduszem Ochrony Środowiska, ekipa zneutralizowała emisję dwutlenku węgla, jaka miała miejsce podczas produkcji sadząc 2 050 drzew w rezerwatach przyrody w Wirginii i Kalifornii.

„Naszym celem zawsze była dbałość o środowisko,” mówi Shadyac. „Utylizowaliśmy w trakcie zdjęć każdy materiał, który się do tego nadawał. Stopiliśmy też stal (wykorzystaną w konstrukcji arki), sprzedaliśmy ją, a uzyskane środki zostały przeznaczone na fundację Habitat for Humanity.”

Podczas produkcji Evana Wszechmogącego podjęto następujące działania:

- Przekazanie materiałów scenograficznych (około 300 krzewów i drzew) i tarcicy (łącznie z framugami okien i okiennicami) na fundację Habitat for Humanity.
-Założenie strony internetowej www.getonboardnow.org we współpracy z Funduszem Ochrony Środowiska. Odwiedzający mogli wejść między innymi do „Wszechmogącego Lasu”, gdzie mogli podejmować rzeczywiste działania (kupowanie i sadzenie drzew) mające na celu spowolnienie efektów globalnego ocieplenia.
-Utylizacja papieru i wykorzystanie zarówno tego papieru, jak i plastiku, aluminium i szkła na planie.
-Używanie obustronnie drukowanych scenariuszy przez aktorów i ekipę.
-Poruszanie się raczej rowerami – podarowanymi zresztą członkom ekipy przez Toma Shadyaca – niż samochodami.
-Zasadzenie drzew w pobliżu miejsca postoju arki - Crozet, Wirginia.
-Korzystanie z butelkowanej wody firmy HtoO (Nadzieja dla innych) na planie. Założona przez Shadyaca firma przeznacza 100% swoich dochodów na cele dobroczynne na całym świecie.

Kompletując ekipę realizacyjną, Tom Shadyac wspólnie z producentami zwrócili się do utalentowanych twórców, którzy współpracowali z nimi przy wcześniejszych projektach, m.in. filmie Bruce Wszechmogący (Bruce Almighty). Znaleźli się wśród nich – autorka kostiumów Judy Ruskin Howell i nagrodzony Oskarem® charakteryzator David Leroy Anderson. To właśnie Anderson zaprojektował ewolucję Evana Baxtera we współczesnego Noego – stworzył siedem różnych etapów jego transformacji – począwszy od przystojnego profesjonalisty, gotowego przejąć władzę nad Capitolem, a kończąc na długowłosym i brodatym opiekunie zwierząt.

Andersonowi i jego zespołowi przekształcenie Carella w różne fazy jego bohatera zajmowało średnio trzy godziny dziennie, a proces zagęszczania jego wszystkich bród był wyjątkowo żmudny – trzyosobowy zespół umieszczał pojedyncze włosy na twarzy aktora. Przygotowane specjalnie dla niego peruki dopełniały transformacji i sprawiały, że Carell stawał się ledwie rozpoznawalny.

Carell tak wspomina czas spędzony na charakteryzacji: „Wyglądało to tak, jakby z mojej twarzy rzeczywiście coś wyrastało. Kiedy będą mi wypadać włosy, poproszę Dave’a, żeby przychodził do mnie codziennie rano i przyczepiał mi tupecik – teraz wiem, że wygląda niezwykle realnie”.

Uzupełnieniem przemiany Evana było kilka „starożytnych” szat zaprojektowanych przez doświadczoną Judy Ruskin Howell, które dzięki analizie fragmentów Biblii wyglądały jak żywcem przeniesione z biblijnych czasów. Ruskin Howell zresztą specjalnie zastosowała technikę postarzenia materiałów, dzięki czemu wyglądały jak pokryte patyną czasu.