Rewers (2009)

Borys Lankosz

Lubię myśleć, że Rewers jest historią o duchowym zwycięstwie. Oto stara Sabina na lotnisku czeka na swojego syna, który mieszka w Nowym Jorku i przylatuje ją odwiedzić – akurat w święto zmarłych. Dlaczego wracając do matki, Marek wybiera taki dzień? Dlaczego nie Boże Narodzenie – Nowy Rok? Marek szuka informacji o swoim ojcu, jak sądzi, bohaterze podziemia, który został zamordowany przez stalinowskich oprawców. Nigdy go nie poznał. Matka potrafi powiedzieć mu, że ma jego uśmiech, jednak w niczym nie narusza „spiżowego” wizerunku ojca. Po kilku krótkich scenach, w których zarysowuje się postać Marka, wyraźnie czujemy, że jest kimś dobrym, delikatnym, poznającym siebie. Sabina dzięki miłości i wrodzonej klasie wychowała syna, który choć jest „skórą zdjętą z ojca”, różni się od niego diametralnie. To jej zwycięstwo i odkupienie winy. Marek nigdy nie dowie się, co stało się przed laty.

Nasze bohaterki stworzyły sobie oazę czy raczej skansen dawnego świata. Istnieje wyraźna granica oddzielająca „ludzi zwyczajnych” i „tych nowych”, barbarzyńców, którzy zniszczyli wszystko, co najważniejsze. Każde wyjście na zewnątrz związane jest z lękiem i gdyby nie staropanieństwo bohaterki, nie byłoby potrzeby obcowania z nieakceptowaną rzeczywistością. Jednak pragnienie spełnienia się jako kobieta każe Sabinie (a także jej matce i babci), szukać właściwego mężczyzny. Ten, który pochodzi z jej świata, unicestwionego w Powstaniu Warszawskim, poeta Wodzicki, jest obarczony tak ciężką traumą, że sprawia wrażenie żywego trupa, sam przecież mówi o sobie, że utracił wszystko oprócz życia. Sabina nie przyłącza się do tej wizji, chce żyć mimo wszystko, sens odnajduje w założeniu rodziny, chce począć nowe życie. Brak mężczyzny pochodzącego z jej świata prowadzi tak do scen komediowych, jak i do najprawdziwszej tragedii, która następuje właśnie w zetknięciu z „nowym”, groźnym, nieznanym i obarczonym demoniczną konotacją. Gdy Sabina stawia opór rzeczywistości, gdy jej bunt polegający na połykaniu złotej monety zostaje zdemaskowany, natychmiast przed oczami staje scena, w której bohaterka chwali się bratu, że znalazła na monetę skrytkę, o której nawet siły diabelskie nie mogłyby wiedzieć…

Najważniejsze są spokój i bezpieczeństwo rodziny. To dla niej ten serwilizm – oddawanie złota władzy przez matkę, malowanie socrealistycznych obrazów przez sfrustrowanego Arka, obrazów, dzięki którym rodzina może przetrwać. Gdy nagle w ich świat wkracza obcy, kobiety znajdują się pod ogromną presją. To, jak z nią sobie poradzą, jest właściwym tematem filmu.

Rewers trudno zaklasyfikować do określonego gatunku, jest to świadome zamierzenie i film oddaje patchworkową naturę tekstu. Na początku znajdujemy się więc w obszarze filmu obyczajowego z czasów stalinowskich, by następnie przez komedię mieszczańską, znaleźć się w filmie noir, który w trzecim akcie zamienia się w czarną komedię. Ta różnorodność jest siłą projektu. Współczesna rama i finał historii integrują zmieniające się gatunki, tworząc koherentną całość. Rewers to prowokująca umysł opowieść, która ma szansę (choćby i na chwilę) zniwelować istniejącą tak wyraźnie w naszej kulturze inklinację do „pomnikowego” odczytywania historii. Pozwala przyjrzeć się jej oczami zwykłych śmiertelniczek (co nie bez znaczenia, wciąż zbyt mało filmów powstaje o kobietach). Rewers daje też coś, co wytrawni widzowie kochają najbardziej – prawdziwą zabawę kinem.

Jerzy Kapuściński – Dyrektor Studia Filmowego „KADR”

Film Rewers jest dla nas bardzo ważnym doświadczeniem.

Po 14 latach przerwy Studio „KADR” wraca do kinematografii polskiej, jako producent filmu fabularnego. Film ten nawiązuje do wspaniałych tradycji KADR-u, zespołu od początku prowadzonego przez jednego z najwybitniejszych polskich autorów kina – Jerzego Kawalerowicza. W tej tradycji mieszczą się debiuty najzdolniejszych polskich reżyserów młodego pokolenia. Wielką rolę odgrywa scenariusz literacki. Równie ważna w filmach KADR-u jest forma, styl i język dzieła.

Mam nadzieję, że debiut Borysa Lankosza Rewers, według scenariusza wybitnego polskiego pisarza Andrzeja Barta spełnia te wszystkie kryteria charakteryzujące filmy dawnego KADR-u, zespołu, który stworzył polską szkołę filmową.

Czarno-białe zdjęcia Marcina Koszałki, wykreowany przez Magdalenę Dipont od podstaw w studio filmowym świat lat 50-tych, odtworzone przez Magdalenę Biedrzycką z niezwykłym pietyzmem kostiumy z epoki, mistrzowska charakteryzacja wybitnych aktorów zrobiona przez Mirosławę Wojtczak, Ludmiłę Krawczyk i Waldemara Pokromskiego, a także stylizowana na jazz lat 50-tych muzyka filmowa Włodka Pawlika uzupełniona wspaniałą przestrzenią dźwiękową Marii Chilareckiej i Aleksandra Musiałowskiego i wreszcie stylowa reżyseria Borysa Lankosza, debiutanta otoczonego zespołem doświadczonych twórców polskiego kina stworzyły Rewers – film, w którym od pierwszego dnia zdjęciowego czuć było bezinteresowną miłość do kina.

Przewrotna i pełna ironii opowieść o trzech kobietach, stała się filmowym spotkaniem trzech charyzmatycznych, obdarzonych niezwykłą osobowością aktorek – Agaty Buzek, Krystyny Jandy oraz Anny Polony. Kobiece indywidualności pod okiem reżysera Borysa Lankosza stworzyły brawurowy tercet, który uwodzi widza od pierwszej sceny.

„Propozycja zagrania matki w filmie Rewers była kusząca nie tylko ze względu na scenariusz, temat, gatunek filmu, reżysera, o którym mogłabym mówić wiele dobrego, operatora filmu – wspaniałego artystę, z którym od jakiegoś czasu chciałam się spotkać, ale także, a może przede wszystkim, ze względu na najbliższe partnerki w filmie Panią Annę Polony, której aktorstwo podziwiam od lat i Agatę Buzek, aktorkę, którą obserwuję kilka sezonów z wielkim zainteresowaniem i której rolę w moim przedstawieniu „Trzy siostry” cenię wyjątkowo.” – wspomina Krystyna Janda.

Dla Agaty Buzek spotkanie z Krystyną Jandą i Anną Polony okazało się równie inspirujące. „To duże wyzwanie” mówi Agata Buzek i dodaje z uśmiechem – „muszę się sprężać”. „Sabina wyrasta z silnego domu, gdzie królują mama i babcia. Myślę, że to bardzo dobrze, że te role zagrały tak silne osobowości jak Krystyna Janda i Anna Polony.”

Partnerujące jej gwiazdy bardzo ciepło wspominają współpracę z Agatą. „Agatka jest uroczą osobą, delikatną, spokojną, pełną wdzięku, bardzo dobrą, wrażliwą aktorką. Dobrze mi się z nią gra i szybko znalazłyśmy wspólny język aktorski." – powiedziała Anna Polony.

Niezwykłe okazało się również spotkanie na planie Rewersu Krystyny Jandy i Anny Polony – dwóch legend polskiego teatru i kina, które nigdy dotąd ze sobą nie współpracowały. „Z Krystyną Jandą poznałyśmy się przed laty w domu Andrzeja Wajdy, potem spotkałyśmy się przy jakiejś okazji, ale nigdy z nią nie pracowałam. Bałam się trochę tej pierwszej wspólnej pracy, nie wiedziałam czy się zgramy, czy będzie otwarta, czy też najeżona na mnie. Ale doznałam bardzo miłego rozczarowania. Wszystkie moje lęki okazały się zbyteczne.” – wspomina Anna Polony i dodaje: „Można powiedzieć, że Krystyna przyjęła mnie tutaj na swoim terenie z otwartymi ramionami. W ciągu kilku dni jakaś serdeczna więź nas połączyła i myślę, że ona przetrwa – jeśli ja jeszcze pożyję (śmiech)." W filmie Borysa Lankosza trzy silne kobiece osobowości stają się siłą napędową całej historii. Zaskakujący splot wydarzeń ujawnia ciemną stronę kobiecej natury i odkrywa przed nami siłę kobiecego charakteru.

„Obie Panie to nie tylko przyjemność spotkania zawodowego, gwarancja wyjątkowości i niebanalności, to także dwa zachwycające ludzkie żywioły. Wyobraźnia i poczucie humoru obu Pań sprawiły, że zdjęcia wspominam jak pasmo dni naprawdę niezwykłych i choć filmu nie widziałam, obserwując jak One grają, sama zapominałam przysłowiowego „języka w gębie”. – powiedziała Krystyna Janda, dodając: „To była wspaniała praca i współpraca. Mam nadzieję, że film spodoba się widzom i zostanie uznany za ważny.”

Agata Buzek (Sabina)

Urodziła się i wychowała w Gliwicach. Zadebiutowała w 1997 roku w filmie Roberta Glińskiego Kochaj i rób co chcesz i od tego czasu pracowała w Polsce, Francji, Włoszech i Niemczech z wieloma znakomitymi twórcami: Peterem Greenawayem, Marleen Goris, Krzysztofem Zanussim, Grzegorzem Jarzyną, Andrzejem Wajdą.

Za rolę Klary w filmowej adaptacji Zemsty (2002, reż. Andrzej Wajda) otrzymała nominację do Polskiej Nagrody Filmowej, Orły 2003.

Ma na koncie kilkanaście ról filmowych, w tym główne w filmach Paparazzo Alana Smithee'ego i Valerie Birgit Moller. Można ją oglądać w warszawskich teatrach – Montowni, TR Warszawa oraz Polonii. Szerokiej publiczności znana jest z roli Julii w serialu Teraz albo nigdy.

Agata Buzek angażuje się w wiele inicjatyw obywatelskich. Od czterech lat współtworzy Fundację Artystyczną Arteria, w ramach której rozwija projekty na styku sztuki i działań społecznych oraz edukacyjnych. W 2004 roku była obserwatorem wyborów prezydenckich na Ukrainie. Wspiera akcję „Solidarni z Białorusią”. Pomaga Polskiej Akcji Humanitarnej w pozyskiwaniu funduszy na budowę studni Sudanie. Od lat współdziała z „Vivą” – organizacją działającą na rzecz poszanowania praw zwierząt.

Krystyna Janda (Matka)

Aktorka, reżyserka, autorka książek i felietonów. Absolwentka PWST Warszawie. Na scenie zadebiutowała w 1976 r. w warszawskim Teatrze Ateneum rolą Anieli w Ślubach panieńskich w reż. J. Świderskiego, i jednocześnie w Teatrze Małym rolą Doriana Graya w sztuce Osborne’a. Jeszcze jako studentka wystąpiła w legendarnym spektaklu telewizyjnym Trzy Siostry Czechowa w reż. A. Bardiniego. Zagrała Maszę. W filmie zadebiutowała w Człowieku z marmuru w reż. A. Wajdy. Zagrała blisko 80 ról filmowych w Polsce i za granicą, z których największą okazała się kreacja w Przesłuchaniu w reż. R. Bugajskiego, za którą otrzymała nagrodę dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Cannes.

Od 10 lat także reżyseruje dla teatru i dla telewizji. Ma na swoim koncie reżyserię filmu fabularnego Pestka, według kultowej powieści o miłości autorstwa Anki Kowalskiej. W teatrze występuje od 30 lat. Przez 11 lat była aktorką warszawskiego Teatru Ateneum, a później, przez 16 lat, Teatru Powszechnego w Warszawie.

Zagrała także wiele ról i wyreżyserowała kilkanaście spektakli w Teatrze Telewizji. W 2005 r. otworzyła autorski Teatr Polonia prowadzony przez Fundację Krystyny Jandy Na Rzecz Kultury. W roku 2006 otrzymała Europejską Nagrodę Mediów Médaille Charlemagne. Wybrana do grona najwybitniejszych aktorów polskich XX wieku przez czytelników „Polityki”. W 2007 r. nagrodzona Złotą Kaczką w kategorii Najlepsza Aktorka ostatniego 50-lecia kinematografii polskiej.

Anna Polony (Babcia)

Niemal od początku kariery związana ze Starym Teatrem (jedynie sezony 1960/61 - 1963/64 - Teatr im. J. Słowackiego). Pierwsze dziesięć lat w teatrze wyznaczył i określił artystce, mając zasadniczy wpływ na jej osobowość twórczą, Konrad Swinarski. Zagrała we wszystkich jego inscenizacjach wystawionych w Starym Teatrze. Zuzanna w żałosnej i prawdziwej tragedii pana Ardena..., Orcio w Nieboskiej komedii Z. Krasińskiego, Katarzyna w Woyzecku G. Büchnera, Joas w Sędziach, Młoda w Klątwie S. Wyspiańskiego, Helena w ¦nie nocy letniej i Helena we Wszystko dobre, co się dobrze kończy Szekspira, Dziewczyna w żegnaj, Judaszu I. Iredyńskiego, Claire w Pokojówkach J. Geneta, Stella w Fantazym J.Słowackiego, Kobieta (Maryla) i Ewa w Dziadach A. Mickiewicza i wreszcie Muza w Wyzwoleniu S. Wyspiańskiego. Współpraca z Andrzejem Wajdą - sugestywna rola Anieli Dulskiej w przedstawieniu Z biegiem lat, z biegiem dni... otworzyła nowy etap twórczy artystki - ról charakterystycznych, nacechowanych formą, komediowych.

Ma na swoim koncie niepowtarzalne kreacje w skrajnie zróżnicowanym repertuarze. Rachela w Weselu S. Wyspiańskiego, Paulina Andrejewna w Dziesięciu portretach z czajką w tle wg A. Czechowa (reż. J. Grzegorzewski), Ofelia w Tragicznej historii Hamleta księcia Danii (reż. A. Wajda), Profesor w Lekcji E. Ionesco (reż. Elina Lo Voi), Erna Korn w Lunatykach H. Brocha (reż. K. Lupa), groteskowo-liryczna Królowa Małgorzata w Iwonie księżniczce Burgunda W. Gombrowicza (reż. H. Leszczuk), poetycka Aasa w Peer Gyncie H. Ibsena (reż. M. Fiedor), psychologicznie skomplikowana, niepozbawiona komizmu postać Selmy Lagerlöf w Twórcach obrazów P. O. Enquista (reż. K. Kutz), nasycona finezyjnym humorem Ciotka Róża w Wielebnych S. Mrożka (reż. J. Stuhr) niezmiennie fascynują, wzruszają i prowokują widza. Od 34 lat prof. Anna Polony wykłada w krakowskiej PWST. W latach 1987-91 prodziekan Wydziału Aktorskiego PWST w Krakowie, w latach 1999-2002 prorektor uczelni.

Udany debiut reżyserski - Dwoje na huśtawce W. Gibsona w 1974 r. - skłonił Annę Polony do podjęcia studiów reżyserskich, które ukończyła w 1984 r. Prócz współreżyserii słynnego Z biegiem lat, z biegiem dni..., wyreżyserowała Dzień dobry i do widzenia Athola Fugarda, Urodziny Stanleya Harolda Pintera, Przed sklepem jubilera Karola Wojtyły, Wdowy Sławomira Mrożka (współreżyser J. Opalski), Gwałtu, co się dzieje! Aleksandra Fredry.

Marcin Dorociński (Bronisław)

Marcin Dobrociński urodził się 22 czerwca 1973 roku w podwarszawskim Milanówku. Akademię Teatralną ukończył w 1997 roku i w tym samym roku otrzymał także nagrodę na XV festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi za rolę Kreona w Antygonie a także został aktorem Teatru Dramatycznego, gdzie do dziś możemy go oglądać. W 2005 roku za rolę Despera w PitBullu otrzymał nagrodę aktorską na Festiwalu Sztuki Filmowej w Koszalinie, a także nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego.

W 2006 roku Aktorowi wręczony został List gratulacyjny od Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. 2007 rok przyniósł mu nagrodę gdańskiego Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za rolę Fabia w Ogrodzie Luizy. Za film Boisko bezdomnych aktor został nominowany w kategorii najlepsza główna rola męska (Polska Nagroda Filmowa ORŁY 2009). Szerokiej publiczności znany jest z roli Bartka w filmie Rozmowy nocą (2008, reż. Maciej Żak). Popularność przyniosła mu również rola Kostka w filmie Idealny facet dla mojej dziewczyny (2009, reż. Tomasz Konecki). Ostatnio możemy oglądać go również w komedii romantycznej pt. Miłość na wybiegu (2009, reż. Krzysztof Lang), gdzie stworzył postać cynicznego fotografa Kacpra.

REŻYSERIA Borys Lankosz

Reżyser, absolwent Szkoły Filmowej w Łodzi. Jego film dyplomowy Rozwój (2001) otrzymał wiele nagród, m.in. Golden Gate Award na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco i Srebrnego Smoka na Krakowskim Festiwalu Filmowym. Jest twórcą dokumentalnej serii Z innej strony, zrealizowanej w Zimbabwe, Iranie i Chinach, a także filmów Kurc i Polacy Polacy (z udziałem Wisławy Szymborskiej, Stanisława Lema i Krzysztofa Pendereckiego). Jego krótkometrażowy film Obcy VI (2008) został nagrodzony Srebrnym Feniksem na Warszawskim Międzynarodowym Festiwalu Filmowym "Żydowskie motywy". Rok później takie samo wyróżnienie otrzymał Radegast (2009), zrealizowany według scenariusza Andrzeja Barta, dokumentalny film o getcie w Łodzi.

SCENARIUSZ Andrzej Bart

Nie szukał rozgłosu, unikał mediów, a mimo to uchodzi za jednego z najciekawszych współczesnych powieściopisarzy. Zadebiutował w 1983 r. powieścią Człowiek za którym nie szczekały psy, napisaną na podstawie własnego scenariusza filmowego. Był już wtedy autorem Rien ne va plus powieści pisanej przez blisko dziesięć lat, która nie mogła się ukazać. W 1991 r., zyskała przychylność krytyków i prestiżową Nagrodę Kościelskich (Wyd. Poprzeczna Oficyna 1990 i Wydawnictwo Literackie 2005). W 1999 r. opublikował powieść Pociąg do podróży. (Wyd. Nor sur Blanc) Jako Paul Scarron Jr. stworzył metafizyczną powieść kryminalną Piąty jeździec Apokalipsy (2000 r. Wyd. Nor sur Blanc). W 2006 r. opublikował Don Juana raz jeszcze (Wyd. W.A.B.) brawurową reinterpretację historii legendarnego uwodziciela, nominowaną do nagrody literackiej Nike oraz Nagrody Literackiej Gdynia. Dwa lata później wydał Fabrykę muchołapek (Wyd. W.A.B.) powieść o fikcyjnym procesie kontrowersyjnego zarządcy łódzkiego getta, Chaima Mordechaja Rumkowskiego. Zyskał za nią nominację do Nike, Nagrody Literackiej Gdynia i Angelusa, a także „Gwarancję Kultury”, nagrodę przyznawaną przez TVP Kultura dla najciekawszej osobowości artystycznej roku w dziedzinie literatury. W listopadzie tego roku ukaże się jego powieść Rewers, której akcja rozgrywa się w okresie stalinizmu. Jest także autorem scenariusza do filmu pod tym samym tytułem, zrealizowanego przez Borysa Lankosza. Zrealizował następujące dokumenty filmowe: Marian Brandys, Cafe Mocca, Eva Rubinstein, Pałac, Andrzej Czeczot, Obok nas, Andrzej Braun, Hiob, Powinność, Maestro.

ZDJĘCIA Marcin Koszałka

Urodził się w roku 1970, mieszka w Krakowie. Ukończył Realizację obrazu filmowego na WRiTv w Katowicach; operator filmowy, reżyser filmów dokumentalnych. Jego autorski film pt. Takiego pięknego syna urodziłam (1999), był nagradzany na licznych festiwalach filmowych. Zdobył między innymi berliński Prix Europa (2000) oraz nagrodę Prix Etat de Vaude na MFFD "Visions du Reel" (2003), wyróżnienie OFFK Kraków 2000 (wyróżnienie Jury Studentów Miasta Krakowa "za uzasdniony ekshibicjonizm"), Wyróżnienie Jury na Krakowskim Festiwalu Filmowym 2000 ("w uznaniu dla odwagi w demaskowaniu obłudy życia rodzinnego i inteligentne wykorzystanie formy cinema verite...") oraz tytuł „najlepszego filmu dokumentalnego" na festiwalu w Kazimierzu Dolnym Lato Filmowe 2000. Za film pt. Cały dzień razem (2006) otrzymał nagrodę za najlepszy film dokumentalny Europy Środkowej na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych Jihlava. W roku 2008 jego film Istnienie otrzymał Nagrodę Publiczności oraz Nagrodę Jury Ekumenicznego na MFFD "Visions du Reel", a także Grand Prix w międzynarodowym konkursie pełnometrażowych filmów dokumentalnych na Cinema Verite Festival w Teheranie. W roku 2009 uhonorowany Wyróżnieniem Specjalnym Jury na MFF w Karlowych Warach za Do Bólu W Dekalog... Po Dekalogu. Autor zdjęć do między innymi do filmów Pręgi (2004, reż. Magdalena Piekorz), Rysa (2008, reż. Michał Rosa), Senność (2008, reż. Magdalena Piekorz).

MUZYKA Włodek Pawlik

Ur. 1958. Pianista i kompozytor. Absolwent Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie Barbary Hesse- Bukowskiej (1984). Ukończył też Wydział Jazzowy Hochschule für Musik w Hamburgu (1990). W dotychczasowej karierze pianisty- improwizatora nagrał 16 autorskich płyt. Występuje na największych i najbardziej prestiżowych festiwalach jazzowych (m.in. North Sea Jazz Festival, Haga 1998,European Jazz Festival w Atenach 2006 ) oraz poświęconych muzyce poważnej (m.in. Misterium Stabat Mater na Festiwalu Wratislavia Cantans ’2003). Jego działalność koncertowa oraz dorobek fonograficzny zyskały uznanie wielu międzynarodowych mediów masowych (gazeta „The Age” uznała trasę koncertową artysty w Australii za największe wydarzenie muzyczne roku 2002) i czasopism specjalistycznych (amerykański opiniotwórczy magazyn jazzowy „Down Beat” określił album Turtles z Randy Breckerem mianem „wybitny”). Włodek Pawlik jest też czynnym kompozytorem - twórcą muzyki symfonicznej, wokalnej, baletowej, teatralnej i filmowej. W swoim dorobku ma m. in. albumy Turtles (1995), Standards live (1997 - płyta roku Jazzi Magazine), Sonety Szekspira (2004), Misterium Stabat Mater (2005 - nagroda Fryderyk w kategorii” Muzyka Poważna” ), Anhelli (2006 - nagroda TVP Kultura w kategorii Jazz-rock). Magazyn ‘Who is Who at North Sea Jazz Festival 1998„ określił go mianem -“Vladimir Horovitz of jazz”. Jest kompozytorem muzyki do tak znanych filmów jak m.in. Wrony, Pora Umierać Doroty Kędzierzawskiej czy Nightwatching Petera Greenawaya. Obecnie tworzy muzykę do filmu Within the Whirlwind w reżyserii Marleen Gorris (zdobywczyni Oskara za film Antonia’s Line w 1996) gdzie główną rolę gra Emily Watson (m.in. Przełamując Fale – Lars von Trier; Hilary and Jackie jako Jacqueline du Pre).